Historia bankowości spółdzielczej na ziemiach polskich sięga jeszcze okresu zaborów, już wtedy bowiem powoływano do życia pierwsze organy oszczędnościowo-pożyczkowe. Banki spółdzielcze przetrwały przy tym kryzysy gospodarcze i okresy napięć społecznych, a dziś ich popularność nie jest wcale mniejsza niż kilkadziesiąt lat temu. Co więcej, w mniejszych ośrodkach miejskich ciągle są jedynymi bankami, do których mają bez przeszkód dostęp ich mieszkańcy, często mówi się więc, że gdyby nie banki spółdzielcze, nowoczesna bankowość ciągle jeszcze kojarzyłaby się przede wszystkim z usługami skierowanymi do mieszkańców największych polskich miast.
Z historii bankowości spółdzielczej
Choć po trzecim rozbiorze ziemie polskie zostały ostatecznie podzielone pomiędzy trzy państwa zaborcze, bankowość spółdzielcza rozwijała się mniej więcej w tym samym czasie tak w zaborze austriackim i pruskim, jak i rosyjskim. Pierwszą placówkę o charakterze oszczędnościowo-kredytowym założono przy tym już w roku 1861, miano to zyskało zaś Towarzystwo Pożyczkowe dla Przemysłowców miasta Poznania. Poszczególne placówki dość znacząco różniły się między sobą, co było efektem innych systemów prawnych obowiązujących w każdym z zaborów. Wszystkie miały jednak ten sam cel – integrowały wysiłki mające na celu udzielania samopomocy w walce z nieuczciwymi pożyczkodawcami oraz utrzymania polskiego stanu posiadania. Były alternatywą dla lichwiarskiego wsparcia o niezwykle wysokim oprocentowaniu i dawały realną szansę na rozwój osobom, które mając oryginalne pomysły nie były w stanie zebrać wszystkich środków niezbędnych do ich zrealizowania. Okazuje się zresztą, że już pierwsze spółdzielnie nie ograniczały się wcale do działalności oszczędnościowo-pożyczkowej. Stawiały również na edukację starając się nie tylko bronić polskości, ale i wyjaśniać meandry bankowości naszym rodakom. Duże znaczenie, jakie przywiązuje się do edukowania klientów daje się zresztą zauważyć także współcześnie.
Z idei bankowości spółdzielczej nie zrezygnowano również po zakończeniu I wojny światowej, kiedy państwo polskie odzyskało niepodległość. W roku 1920 Sejm przyjął nawet specjalną ustawę o spółdzielniach, której najważniejszym celem było ujednolicenie ich struktur organizacyjnych. Kryzys gospodarczy sprawił, że spółdzielcy nie mogli rozwijać się tak dynamicznie, jak tego oczekiwano, w latach trzydziestych ubiegłego wieku możliwe stało się jednak połączenie zarządzanych przez nich struktur w ramach jednej organizacji – Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych RP. Z reaktywowanych spółdzielni kredytowo-pożyczkowych korzystano chętnie również po drugiej wojnie światowej, choć szybko stało się jasnym, że ich rozwój będzie musiał podlegać znaczącym ograniczeniom prawnym. W roku 1960 ustawa nadała im jednak prawo do posługiwania się określeniem „Bank spółdzielczy” (stosowanym zamiennie z terminem „bank ludowym”) i z nazewnictwem takim mamy do czynienia do dziś.
Przełomowe dla historii spółdzielczości w Polsce okazało się jednak przede wszystkim przyjęcie 31 stycznia 1989 roku ustawy o prawie bankowym. To właśnie ona przywróciła całkowitą niezależność bankom spółdzielczym i umożliwiła im rozwój w formie, którą znamy również dziś.
Bank Polskiej Spółdzielczości
Jednym z najciekawszych podmiotów reprezentujących polską bankowość spółdzielczą jest Bank Polskiej Spółdzielczości Spółka Akcyjna. Mamy w jego przypadku do czynienia z instytucją, która została założona już w roku 1992, za zainteresowaniem się nią przemawia więc już choćby duże doświadczenie kształtujące się tak w okresach wzrostu gospodarczego, jak i kryzysu. Siedziba BPS mieści się w Warszawie, jego obecna forma jest zaś efektem zmian z 27 marca 2002 roku, kiedy to doszło do połączenia pięciu banków regionalnych. Dziś Bank Polskiej Spółdzielczości zrzesza pod swoimi skrzydłami 363 banki spółdzielcze i jest największym zrzeszeniem banków spółdzielczych działającym na terenie naszego kraju. Na tym nie kończy się zresztą jego specyfika, mówimy bowiem o podmiocie z powodzeniem łączącym funkcje banku zrzeszającego i banku komercyjnego.
BPS to dziś ponad 60 placówek, w których z produktami finansowymi banku mogą zapoznać się nie tylko klienci indywidualni, ale również korporacyjni, w tym zwłaszcza mali i średni przedsiębiorcy. To także bank, który oferuje usługi skierowane do innych banków spółdzielczych będąc nie tylko ich reprezentantem, ale i partnerem biznesowym.
Spółdzielcza Grupa Bankowa
Mówienie o polskiej bankowości spółdzielczej byłoby niekompletne i wówczas, gdybyśmy nie mieli okazji do tego, aby zapoznać się ze Spółdzielczą Grupą Bankową. Dziś w jej skład wchodzi już 206 banków spółdzielczych, a także SGB-Bank Spółka Akcyjna, sama SGB jest zaś znana i z tego, że może poszczycić się liczbą ponad 1800 placówek oraz dostępem do bankowości elektronicznej gwarantowanym jej klientom. Jest to ciekawy przykład połączenia tradycji bankowości spółdzielczej w naszym kraju oraz nowoczesności i potwierdzenie, że taka forma wsparcia nie jest jeszcze częścią historii.
Za najważniejsze zadania, jakie ma do spełnienia SGB uważa zapewnienie profesjonalnej i kompleksowej obsługi firmom, które działają na terenie miast i wsi, w tym zwłaszcza przedsiębiorstwom oferujący rozwiązania w ramach sektora rolno-spożywczego oraz rolnikom. Konkurując o uznanie wraz z innymi bankami komercyjnymi SGB kieruje więc swoją ofertę do tych klientów, którzy na ogół nie znajdują się w centrum zainteresowania bankowości.
Ciekawostki o bankach spółdzielczych
Obecnie w Polsce funkcjonują dwa zrzeszenia banków spółdzielczych – PBS i SGB. Niemal każdy bank spółdzielczy działający na terenie naszego kraju jest więc częścią składową jednego z nich. Niemal, bo istnieje jeden wyjątek. Jest nim Krakowski Bank Spółdzielczy będący placówką szczycącą się nie tylko tradycją mającą już ponad 115 lat, ale również tym, że jest jedynym niezrzeszonym bankiem spółdzielczym w naszym kraju.